De Waarheidscommissie van Colombia heeft haar eindrapport voorgesteld over de aanslepende burgeroorlog in het land, met de mededeling dat gedurende bijna zes decennia van gevechten ten minste 450.664 mensen werden gedood.
Het langverwachte rapport van de Waarheidscommissie verklaarde dinsdag dat de gevolgen van het conflict tussen het Colombiaanse leger en rebellengroepen “massaal en ondraaglijk” zijn geweest. In het rapport wordt ook opgeroepen tot substantiële hervormingen in de Colombiaanse aanpak van het drugsbeleid, dat volgens de commissie heeft bijgedragen tot het voortduren van de burgeroorlog, en wordt aangedrongen op schadeloosstelling voor de slachtoffers van het conflict.
De commissie werd opgericht als onderdeel van een vredesakkoord uit 2016 tussen de regering en de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC). Zij kreeg de opdracht om misstanden te documenteren en uit te leggen waardoor het conflict zo lang heeft voortgeduurd.
De oorlog, die begon met een gewapende opstand van marxistische boeren in 1964, breidde zich in de loop van bijna zes decennia uit over het hele land en verslechterde in de jaren negentig door drugshandel en de opkomst van paramilitaire facties die vaak samenwerkten met het leger en politici.
Op basis van interviews met meer dan 14.000 slachtoffers van het conflict, alsook militaire leiders en voormalige strijders, geeft het rapport een geactualiseerde tol van het geweld. Naast de 450.664 mensen die tussen 1985 en 2018 zijn gedood, zijn volgens het rapport ook ten minste 121.768 mensen verdwenen.
Zo’n 55.770 mensen werden tussen 1990 en 2018 ontvoerd, terwijl tussen 1985 en 2019 ten minste 7,7 miljoen mensen ontheemd raakten.
Bij de lancering van het rapport in de Colombiaanse hoofdstad Bogota riep voorzitter Francisco de Roux van de Waarheidscommissie op tot de opbouw van een “grote vrede” en sprak hij zijn vertrouwen uit in de inzet van de verkozen president Gustavo Petro om de aanbevelingen van de commissie uit te voeren.
Petro, die bij de presentatie aanwezig was, was een voormalige strijder van de gewapende groepering M-19 die in het kader van een vredesproces is gedemobiliseerd. Tijdens zijn campagne had hij zijn volledige steun toegezegd voor het vredesakkoord van 2016 en beloofde hij bepalingen ten uitvoer te leggen die onder aftredend president Ivan Duque waren blijven liggen.
Op het evenement van dinsdag zei Petro dat de waarheid niet mag worden gebruikt om een “ruimte voor wraak” te creëren. In plaats daarvan zou de waarheid nodig zijn om een einde te maken aan cycli van gewapend geweld en een dialoog op gang te brengen, zei hij.
Duque, die naar het buitenland was gereisd en niet bij de ceremonie aanwezig was, zei eerder tegen een lokale krant dat hij hoopte dat het rapport niet partijdig zou zijn. Critici hebben de vertrekkende president ervan beschuldigd het vredesakkoord, dat de belangrijkste oorzaken en aanjagers van het conflict, zoals onderontwikkeling en de drugseconomie, aanpakt, te hebben tegengewerkt.
De commissie maakt deel uit van een uitgebreid overgangssysteem voor justitie dat het land moet helpen de weg van verzoening en vrede in te slaan. Een vredestribunaal oordeelt over wreedheden die tijdens het conflict zijn begaan en houdt de daders verantwoordelijk.
In haar rapport dringt de Waarheidscommissie er bij de Colombiaanse regering op aan een einde te maken aan haar gemilitariseerde aanpak van het drugbeleid, waarbij decennialang voorrang werd gegeven aan het verbod boven de regulering.
Het rapport toonde aan dat de lokale drugseconomie de gewapende groepen stimuleerde en het geweld verergerde. Terwijl de Verenigde Staten in het kader van het Plan Colombia, dat in 2000 van start ging, de Colombiaanse regering met miljoenen dollars overspoelden om een dubbele oorlog tegen drugshandel en gewapende rebellen te helpen voeren, ging de teelt van coca, het basisgewas van cocaïne, onverminderd door.
In het kader van het vredesakkoord werden duizenden boeren geacht coca te vervangen door legale gewassen, zoals cacao of koffie, maar toen de overheidssubsidies ter ondersteuning van de overgang uitbleven, namen de boeren opnieuw hun toevlucht tot de cocateelt.
In het rapport wordt ook kritiek geuit op de diepgewortelde straffeloosheid in Colombia, en wordt gesteld dat er een gebrek aan gerechtigheid is in zaken die verband houden met het gewapende conflict. Volgens het rapport heeft de procureur-generaal in 2018 voor 185.000 slachtoffers een rechtszaak aangespannen, een fractie van de 9 miljoen slachtoffers die in de officiële cijfers zijn opgenomen.
Het aanpakken van de straffeloosheid is van cruciaal belang om de geweldsspiraal te doorbreken, aldus het rapport, dat ook oproept tot de volledige uitvoering van het vredesakkoord van 2016 en het voortzetten van de gesprekken met het Nationaal Bevrijdingsleger (ELN), de grootste overgebleven rebellengroepering in Colombia.
Analisten zeggen dat de aanbevelingen van de commissie Colombia dichter bij vrede kunnen brengen, als ze worden uitgevoerd.
“Het feit dat dit rapport wordt gepubliceerd minder dan twee maanden voordat een nieuwe regering aan de macht komt, kan worden gezien als een nieuwe mogelijkheid voor Colombia om de vrede op te bouwen die het land zo hard nodig heeft,” zei Carolina Jimenez Sandoval, voorzitter van het Washington Office on Latin America.
Het rapport, dat ook het effect van de oorlog op kwetsbare bevolkingsgroepen zoals vrouwen, de LGBTQ-gemeenschap en Afro-afkomstigen onderzoekt, komt op een moment van hernieuwd geweld in Colombia, met nieuwe en oude gewapende groepen die strijden om strategische drugsroutes en het gemunt hebben op sociale leiders die zich tegen hun controle verzetten.
In veel plattelandsgebieden in het land zeggen slachtoffers te hopen dat de bevindingen van de Waarheidscommissie – die in de komende twee maanden over het hele land zullen worden verspreid – zullen helpen een eind te maken aan het geweld.
Sandra Pena, hoofd van de North Cauca Women, Children, and Youth Corporation, zei dat haar gemeenschap vrede nodig heeft. “De gevolgen van de oorlog zijn nog niet helemaal geheeld, maar we leven nu al met nieuw geweld,” zei ze.
