De enorme Colombiaanse kolenmijn El Cerrejon is in het vizier gekomen van president Gustavo Petro, die de open mijn heeft beschuldigd van het feit dat de lokale inheemse gemeenschap in een ernstige watercrisis is beland.

Gigantische zwarte kraters tekenen de aarde in La Guajira, Noord-Colombia, na vier decennia steenkoolwinning die grote hoeveelheden water heeft opgezogen in een toch al droge regio die getroffen is door een golf van extreme droogte.

President Petro, die zich sterk maakt voor het milieu, riep in juli een “economische, sociale en ecologische noodsituatie” uit in het departement La Guajira, waar de armoede 67 procent bedraagt en elk jaar tientallen kinderen sterven aan ondervoeding.

In augustus, tijdens een bezoek van de Zwitserse president, zei Petro dat hij op zoek was naar een “gecoördineerde exit” van Glencore, de Zwitserse grondstoffengigant die eigenaar is van de mijn.

El Cerrejon is de grootste open steenkoolmijn in Latijns-Amerika en strekt zich uit over 69.000 hectare in een ruig landschap dat ook het thuisland is van de semi-nomadische Wayuu-stam, die in hutten woont en leeft van veeteelt, kleinschalige landbouw en visserij. Traditioneel vangen ze water op en slaan het op in reservoirs die bekend staan als “jagueyes”.

Petro heeft gezegd dat veel van de schaarse watervoorraden in de regio nu worden gemonopoliseerd door de “landbouw-, energie- en steenkoolindustrie”. Zijn noodtoestand in de regio verbiedt de verlenging van mijnbouwcontracten of de uitbreiding van bestaande projecten.

In 2022 werd El Cerrejon in een rapport van de Verenigde Naties gerangschikt onder de 50 meest vervuilde plaatsen ter wereld. Er stond in dat de mijn “verwoestende” gevolgen heeft gehad voor de Wayuu en dat omwonenden “hoge concentraties giftige stoffen in hun bloed” hebben.

Vorige maand publiceerde de mijn op haar website een afwijzing van de beschuldigingen in het rapport, waarin ze benadrukte dat ze investeert in sociale en milieuprojecten. Het bedrijf heeft ook zijn inspanningen om de watervoorziening te verbeteren benadrukt, waaronder het distribueren van water en het bouwen van infrastructuur voor gemeenschappen.

Deskundigen zeggen dat de sluiting van de mijn, die 80.000 ton steenkool per dag produceert en werk biedt aan meer dan 12.000 arbeiders – van wie velen uit La Guajira – een grote economische klap kan betekenen voor de gemeenschap en het land. De kolenmijn levert 43 procent van het bruto binnenlands product van La Guajira op en 0,7 procent aan Colombia als geheel, volgens het onderzoekscentrum Fedesarrollo.

Het bedrijf betaalde in 2022 ongeveer negen miljard dollar aan belastingen en royalty’s aan de staat. Deze fondsen zijn “essentieel om vitale sectoren zoals gezondheidszorg, water, onderwijs en wegen te ondersteunen”, vertelde de gouverneur van de regio, Diala Wilches, aan een lokaal radiostation.

“Als de winning van steenkool uit de El Cerrejon mijn wordt beperkt of plotseling wordt stopgezet, zal er een fiscale crisis ontstaan … die zal moeten worden gecompenseerd door overheidsoverdrachten,” zegt Sergio Cabrales, een professor aan de Universidad de los Andes in Bogota.

Een oplossing voor het dilemma zou kunnen liggen in de energietransitie. La Guajira beschikt over hoge windsnelheden en zonnestraling, maar projecten om deze te benutten voor energie zijn tot nu toe moeizaam verlopen, gehinderd door territoriale conflicten met de lokale gemeenschap.

Cabrales zegt dat een alternatief voor de steenkoolindustrie ligt in “het stimuleren van toerisme … en het opwekken van energie uit hernieuwbare bronnen”. Maar dit vereist “tijd, nationale en internationale investeringen en beter leiderschap”.

Ambtenaren van El Cerrejon vertelden dat het bedrijf “vastbesloten is om op een verantwoordelijke manier te blijven werken” tot het einde van het contract in 2034.