Voormalig paramilitair leider Salvatore Mancuso is dinsdag teruggekeerd naar Colombia, nadat hij 16 jaar in de Verenigde Staten in hechtenis had gezeten. Hij beloofde samen te werken met de Colombiaanse justitie in verband met honderden misdaden, zo hebben de autoriteiten bekendgemaakt.

Mancuso arriveerde in Bogota’s El Dorado Airport met een chartervlucht die ook tientallen Colombianen vervoerde die de VS waren uitgezet nadat ze illegaal de zuidelijke grens waren overgestoken. Mancuso werd snel in hechtenis genomen door de politie, terwijl hij een groene helm en een kogelvrij vest droeg.

Mancuso, die nu 59 is, was vroeger een leider van de United Self-Defense Forces of Colombia. De paramilitaire groep, opgericht door veeboeren, vocht tegen linkse rebellen tijdens een van de meest gewelddadige periodes van het decennialange gewapende conflict in Colombia.

Mensenrechtenorganisaties en overheidsfunctionarissen hopen dat hij zal meewerken met justitie en informatie zal geven over honderden misdaden.

Mancuso heeft bekend dat hij medeverantwoordelijk is voor talrijke bloedbaden. Hij zat sinds 2008 in de VS in de gevangenis voor drugshandel en heeft aangegeven dat hij nu bereid is om de rol van “vredesvoorvechter” op zich te nemen.

“Ik kom om mijn verplichtingen aan de slachtoffers voort te zetten, maar tegelijkertijd kom ik om mezelf in dienst te stellen van een vredesagenda die zal voorkomen dat Colombia een eeuwige fabriek van slachtoffers en collectieve pijn wordt,” zei Mancuso in een verklaring die bij zijn aankomst aan de media werd uitgedeeld.

Hij blijft in de gevangenis in Colombia, waar rechtbanken hem verantwoordelijk hebben gehouden voor meer dan 1500 moorden en verdwijningen. Hij zal proberen strafvermindering te krijgen, en mogelijk zelfs vrijlating uit de gevangenis, van een overgangsrechtsysteem dat in het leven is geroepen door de Colombiaanse vredesovereenkomst van 2016.

Slachtoffers van het conflict in het land hopen dat Mancuso helpt opheldering te verschaffen over honderden moorden en gedwongen verdwijningen door paramilitaire strijders, waaronder buitengerechtelijke executies waarbij slachtoffers in massagraven werden begraven.

In meerdere hoorzittingen met Colombiaanse rechters, waaronder enkele per teleconferentie terwijl hij in Amerikaanse hechtenis zat, heeft de voormalige paramilitaire leider gesproken over zijn omgang met politici en over de mogelijke betrokkenheid van hooggeplaatste functionarissen bij oorlogsmisdaden.

Maar zijn uitlevering aan de VS in 2008 had het onderzoek vertraagd.

“Mancuso’s terugkeer naar het land moet bijdragen aan de opbouw van vrede, gerechtigheid, waarheid en het niet herhalen van oorlog,” zei Rodrigo Londono, ook bekend als Timochenko, een voormalig leider van de linkse rebellenbeweging Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC). Hij is de huidige voorzitter van de politieke partij Comunes van de FARC.

“Ik reik Mancuso mijn hand om het land te verzoenen en alle verantwoordelijkheden van het gewapende conflict aan het licht te brengen,” schreef hij op sociale media. “Vrede zal winnen!”

Colombia heeft bijna zes decennia lang geleden onder een burgeroorlog tussen linkse rebellen, rechtse paramilitairen en het leger van het land. Het conflict kostte aan meer dan 450.000 mensen het leven en miljoenen mensen raakten ontheemd.

FARC, de grootste rebellenorganisatie, tekende een vredesakkoord met de regering en legde in 2016 de wapens neer.

President Gustavo Petro, die in augustus 2022 aan de macht kwam, heeft van het streven naar “totale vrede” in de Zuid-Amerikaanse natie een kernpunt van zijn regering gemaakt. Hij tekende een wapenstilstandsakkoord met het Nationale Bevrijdingsleger (ELN) dat begin februari werd verlengd.