De Colombiaanse kunstenares Doris Salcedo, die bekend staat om haar grote scheur in de vloer van de Tate Modern-galerie in Groot-Brittannië, heeft van wapens, die tijdens het conflict in Colombia zijn gebruikt, een nieuw herdenkingsmonument gemaakt.
Doris Salcedo, beeldhouwer en installatiekunstenares, wil, net zoals in haar tentoonstelling Tabula Rasa, met haar nieuw kunstwerk aandacht besteden aan vrouwen en meisjes in Colombia die het slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld tijdens het gewapend conflict.
“In vredesprocessen over de hele wereld zijn vrouwen opgeroepen om te getuigen en te vergeven wat er met hun vaders, broers en zonen is gebeurd,” zegt Doris Salcedo, “maar nooit over zichzelf en wat er met hun eigen lichaam is gebeurd”.
Salcedo doelt op de meer dan 15.000 vrouwen en meisjes in Colombia die het slachtoffer werden van seksueel geweld, waaronder verkrachting, door de rechtse paramilitaire groepen, de veiligheidstroepen en de guerrillastrijders.
Twee jaar na het ondertekenen van het vredesakkoord tussen de Colombiaanse regering en de rebellen van de FARC heeft de kunstenares honderden verkrachtingsslachtoffers in Colombia geïnterviewd als voorbereiding op haar tentoonstelling Tabula Rasa en het herdenkingsmonument. Een deel van deze vrouwen hielpen Salcedo tot het stand brengen van het kunstwerk.
Voor het kunstproject, getiteld Fragmentos (fragmenten), gebruikte Salcedo 37 ton wapens die door FARC-strijders zijn overgedragen tijdens het ontwapeningsproces. De wapens zijn omgesmolten en vermengd met koudgewalst staal om ze tot rechthoekige tegels te vormen. Salcedo en de vrouwen stampten het metaal tot 1.300 tegels, die nu de vloer vormen van een door Carlos Granada ontworpen centrum voor hedendaagse kunst dat op 10 december in Bogotá wordt geopend.
Het was een ontroerend en aangrijpend proces, zegt Salcedo. “De reactie van de dames was buitengewoon vanwege hun besef dat de betekenis van het wapen werd getransformeerd door hun mogelijkheid om het metaal te hameren en te hervormen. Ze waren behoorlijk ontroerd om te beseffen dat ze kunst en geschiedenis maakten, “zegt ze.
Kunstinstallatie Fragmentos van Doris Salcedo voordat de muren waren voltooid.
Het project stuitte aanvankelijk op weerstand van FARC-commandanten die een ander type monument voor ogen hadden, maar Salcedo heeft hen omgepraat. “Ze wilden dat de geweren de mythe bleef houden van de krijger, van de persoon die je land bevrijdt met geweld. Maar als vrouwelijke beeldhouwer was het laatste wat ik wilde doen een obelisk bouwen”, zegt ze.
Salcedo besloot in plaats daarvan een dialoog aan te gaan over wat het betekent om slachtoffer te zijn. “In welk land of in welke oorlog dan ook, er bestaat niet zoiets als het perfecte slachtoffer. Er zijn daders die vaak ook slachtoffers zijn, en sommige slachtoffers die uiteindelijk daders worden. Het is dus een veel complexer beeld van wat het betekent om verantwoordelijk te zijn voor oorlogsmisdaden,” zegt de kunstenaar.
FARC-rebellen begonnen hun eigen schokkende ervaringen te vertellen. Sommigen waren gerekruteerd als kinderen, anderen hadden leden van hun familie zien martelen en vermoorden. “In onze oorlog is iedereen een beetje van alles”, zegt Salcedo.
